W roku 2019 we Wrocławiu bardzo dużo mówiło się o Centrach Aktywności Lokalnej, które stały się ważnym elementem Dużej Polityki Osiedlowej. Są to przestrzenie, które mają być współtworzone przez mieszkańców i służyć do ich integracji oraz aktywizacji. Dlatego też bardzo ważne jest, aby w roku pilotażowego testowania modelu działania wrocławskich CAL-ów zwrócić uwagę ludzi kultury – twórców, animatorów, menadżerów – na możliwości jakie dają im CAL-e. Poza oczywistymi korzyściami, jakie płyną z dostępu do infrastruktury tych obiektów (spośród 11 CAL-ów we Wrocławiu przynajmniej w czterech można organizować wydarzenia muzyczne czy teatralne), mają one również ogromny potencjał kulturotwórczy i opiniotwórczy. CAL-e to również znakomity pretekst do dyskusji o współpracy, sieciach i partnerstwach, bez których trudno dziś wyobrazić sobie funkcjonowanie w jakimkolwiek obszarze miejskiej aktywności. Edukacja kulturowa z powodzeniem w ostatnich latach wychodzi z murów centralnych instytucji kultury także w inne miejsca – lokalnych filii Miejskiej Biblioteki Publicznej, wnika w osiedlowe przestrzenie i dociera do przeciętnych mieszkańców i mieszkanek Wrocławia. Jakie praktyki przynoszą najlepsze skutki, gromadzą najwięcej odbiorców, zachęcają do włączania w tworzenie kultury? Jakie narzędzia sprawdzają się w jakich lokalizacjach? Jaka jest wrocławska kultura podwórkowa?
→ Temat został wybrany w głosowaniu.

PODSUMOWANIE STOLIKA

Moderatorki: Anna Bieliz i Joanna Warecka.
Gościnie: Renata Cierniak, Renata Piwko-Wolny.
Uczestnicy: Katarzyna Chmiel, Agnieszka Franków-Żelazny, Anna Janus, Barbara Choinka, Ewa Krawczyk, Izabela Jagosz, Ewa Kramarczyk, Grażyna Górka-Dudek, Kamil Pietrowiak, Katarzyna Gołecka, Magdalena Kreis, Marta Michałowska, Martyna Wycisk, Paweł Kamiński, Radosław Michalski, Sławomir Czerwiński, Tomasz Grabiński, Zbyszek Koźmiński, Agnieszka Imiela-Sikora, Martyna Wycisk, Elżbieta Leńczyk.

Czym wyróżniają się Centra Aktywności Lokalnej i dlaczego ich znaczenie jest coraz większe?

• Dofinansowanie ze strony Gminy Wrocław jest kierowane obecnie do 15 CAL-i – te także mają swoje siedziby). Pozostałe CAL-e to inne miejsca użyteczności publicznej jak np. Czasoprzestzreń czy Hotel Hart na Nadodrzu. CAL-e są zakorzenione w społeczności lokalnej, są różnorodne, nie tworzą własnych ofert, a są otwarte na to, z czym przychodzą mieszkańcy i mieszkanki.
• CAL-e to bardzo elastyczne jednostki – dostosowują się do wyzwań, jakie niesie pandemia (oferują pomoc doraźną, organizację zajęć dla dzieci i młodzieży). Siłą CAL-i jest siła ich członków – im większa ilość osób aktywnych, potencjału społecznego, relacji i kontaktów, tym większa siła CAL-u.
• Kluczowym zadaniem dla CAL-i jest budowanie lokalnego partnerstwa. „CAL to taki dobry sąsiad na osiedlu” – gdy brak na osiedlu zajęć dla dzieci, idziesz tam; jak trzeba pożyczyć krzesło, idziesz tam; jak chcesz zrobić zajęcia – idziesz tam”.

Jaką rolę pełnią biblioteki osiedlowe?

• Biblioteki zmieniły swoje oblicze – wykraczają znacznie poza funkcję wypożyczalni książek, tworzą często osiedlowe miejsca kultury i spotkań, przestrzeń warsztatową. Przykład Maślic pokazuje, że biblioteka często też jest zalążkiem nowych lokalnych inicjatyw społecznych. Ważna jest tutaj otwarta współpraca z radami osiedla, lokalnymi stowarzyszeniami, szkołami, przedszkolami, świetlicami, klubami seniora.
• Biblioteki też często są przestrzenią która współpracuje i wspiera podczas realizacji inicjatyw oddolnych mieszkańców i mieszkanek (np. w ramach programu Mikrogranty). Jeśli biblioteka jest włączana w dodatkowe działania społeczne i animacyjne, wzrasta jej prestiż w lokalnej społeczności.

A jaką rolę pełnią rady osiedli?

• Rady osiedli dysponuje funduszami, które często są niezbędne do realizacji projektów społeczno-kulturalnych (np. działanie chóru, dotowanie świetlicy, organizacja pikników, festynów, prowadzenie forum/strony internetowej, biuletynów osiedlowych).
• Przy współpracy z radami osiedli działają także Fundusze Czasu Wolnego – mające na celu integrację z sąsiadami. Dobrą praktyką w ramach takiej współpracy jest angażowanie do współpracy podczas działań kulturalnych i społecznych osiedlowych artystów i animatorów –  te osoby wiedzą, jakie są potrzeby mieszkańców i mieszkanek. Takie działanie wzmacnia także poczucie odpowiedzialności za swoje osiedle). Współpraca z RO to także możliwość otrzymania wsparcia lokalowego, sprzętu (np. audiowizualnego), kontaktów.
• Istnieje potrzeba tworzenia sieci instytucji, miejsc, inicjatyw i grup działających w ramach jednego osiedla. Na przykładzie Leśnicy – dużego osiedla oddalonego od centrum – widać, jak ważna jest współpraca różnych podmiotów i inicjatyw działających lokalnie: np. CAL + dom kultury + świetlica + biblioteka + RO + NGO. Im więcej części składowych takiej sieci lokalnej, tym jest ona bogatsza i stanowi dobre uzupełnienie na polu osiedlowych działań społeczno-kulturalnych.
  ~ Elżbieta Eleńczyk
• Nie należy zapominać o współpracy z lokalnymi przedsiębiorcami/deweloperami. Dzięki niej nierzadko można uzyskać wsparcie finansowe, udostępnienie lokalu (potrzebne zwłaszcza tam, gdzie brak CAL-u, a RO dysponuje niewielką siedzibą. Taka współpraca jest często możliwa ad hoc.
  ~ Renata Cierniak

Jak badać potrzeby mieszkańców i mieszkanek osiedla? Jak dostosowywać ofertę działań do kulturotwórczego potencjału osiedla? Jak finansować działania społeczne i kulturalne na osiedlu?

• Poprzez badania we współpracy z uczelniami wyższymi oraz otwarcie się na współpracę z lokalnymi NGO i przedsiębiorcami. Dotychczasowe doświadczenia na jednym z osiedli – Maślicach – pokazują, że dobrą praktyką jest angażowanie studentów uczelni wyższych do badania kwestii związanych z partycypacją społeczną. Takie doświadczenie badawcze mają już: Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Pedagogiczny oraz Politechnika Wrocławska.
  ~ Sławomir Czerwiński
• Sposobem na angażowanie oraz sondowanie potrzeb w społeczności lokalnej jest także otwarta współpraca z lokalnymi przedsiębiorcami oraz NGO-sami działającymi na danym osiedlu. W części RO obserwuje się nawet oczekiwanie, że kwestiami społeczno-kulturalnymi na osiedlu zajmie się organizacja pozarządowa.
• Działania społeczne i kulturalne na osiedlu mogą powstawać także zupełnie oddolnie, dzięki samofinansowaniu się przez osoby fizyczne, grupę nieformalną. Grupa nieformalna często łatwiej i przede wszystkim znacznie szybciej jest w stanie zebrać niezbędne do działania środki, samofinansując się. Fundusze, którymi dysponuje RO lub programy okołomiejskie (np. Mikrogranty), są możliwościami zapewniającymi finansowanie, jednakże są one rozciągnięte w czasie (zwykle cały proces trwa kilka miesięcy). To z kolei może znacznie niepotrzebnie komplikować i wydłużać w czasie działania, które mają być jednorazowe i spontaniczne.
  ~ Radosław Michalski
• W 2021 roku każdy CAL będzie miał środki na małe działania na terenie osiedla (tzw. nanogranty mieszczące się w przedziale 700–1500 zł).
  ~ Joanna Warecka
• RO musi działać w pewnym reżimie finansowym wynikającym z dyscypliny finansów publicznych, ale nie wyklucza to możliwości zgłoszenia przez mieszkańca swojego pomysłu na działania osiedlowe. Najlepiej zrobić to z początkiem roku (do 20 lutego – na początku każdego roku budżetowego RO tworzy plany finansowe na cały rok). W ciągu roku oczywiście przekazanie takich środków na działanie też jest możliwe  – wymaga jednak wprowadzenia zmian w planowanych budżecie oraz uzyskania ich akceptacji. Procedura w tym zakresie trwa zwykle 1–2 miesiące.
  ~ Renata Piwko-Wolny

POSTULATY

1. Należy wzmacniać sieci połączeń i relacje pomiędzy instytucjami, inicjatywami i osobami zaangażowanymi w lokalne działania społeczno-kulturalne. Potrzeba ciągłej współpracy, wsparcia i sieciowania się.

2. Centra Aktywności Lokalnej, rady osiedla, biblioteki jako lokalne przestrzenie powinny być otwarte na szeroką współpracę i wsparcie inicjatyw mieszkanek i mieszkańców.

3. Kluczowa jest współpraca z uczelniami wyższymi w celu zbadania potrzeb mieszkanek i mieszkańców (w szczególności z tymi uczelniami, które mają swoje siedziby na terenie poszczególnych osiedli).

4. Należy nawiązywać lub pogłębiać już istniejącą współpracą z NGO-sami działającymi lokalnie na danym obszarze.

5. Należy nawiązywać współpracę z lokalnymi przedsiębiorcami i deweloperami.

6. Ważna jest lokalna decentralizacja działań społeczno-kulturalnych poprzez tworzenie sieci podmiotów i inicjatyw działających wspólnie na tym samym obszarze (w szczególności na dużych osiedlach).

7. Należy dążyć do przywrócenia szkołom roli kulturotwórczej, integrującej – nie tylko dla dzieci i młodzieży, ale całej społeczności lokalnej.

8. Warto uelastyczniać programy grantowe oraz stwarzać możliwości przyznania wsparcia finansowego na działania oddolne mieszkańców i mieszkanek.